KINGS herrijst, relevanter dan ooit
Van onder ’t stof gehaald en in een nieuw jasje gestoken, maar nog steeds brandend actueel. Twintig jaar na datum brengt RIGHTABOUTNOW INC. – een Amsterdams productiehuis opgericht door Marjorie Boston en Maarten van Hinte en ontstaan uit theatergroep Made in da Shade – het stuk KINGS opnieuw op de planken. Maar dan met een all-female cast. En met een nóg diepere gelaagdheid. Regisseur Kaja van Bruggen en actrice Cripta Scheepers, die de rol van Mo meesterlijk vertolkt, nemen je mee achter de coulissen.
KINGS is een product van de actualiteit. Op welke manier?
Kaja: Het stuk bestaat sinds 2005, toen nog een Made in da Shade-productie. Het haakt in op een krantenartikel over een heftige case van femicide in Frankrijk. Daar gaat KINGS in essentie over: vrouwenmoord, vrouwenhaat, de onderdrukking van het vrouwelijke. Ook marginalisering en de community zijn belangrijke klemtonen. Denk bijvoorbeeld aan hoe peer pressure alles wat naar vrouwelijkheid neigt kan onderdrukken. Zeker in de straatcultuur, waar alles wat vrouwelijk is als ‘niet stoer’ wordt bestempeld. KINGS gaat over niet dezelfde kansen krijgen, over je onzekerheden verbergen en over een toxische machocultuur.
Relevanter dan ooit, want in België wordt er gemiddeld elke twaalf dagen een vrouw vermoordCripta Scheepers
Cripta: Relevanter dan ooit, want in België wordt er gemiddeld elke twaalf dagen een vrouw vermoord. In Nederland is dat zelfs elke acht dagen. Al heeft de problematiek vandaag ook andere vormen aangenomen. Op het internet komen heel wat mannen en jonge jongens in de manosphere terecht: een online, misogyne wereld waar gevaarlijke ideeën en meningen over vrouwen gespuwd worden. Daar leeft heftig gedachtegoed, met uitspraken van internetsensaties zoals Andrew Tate op kop. Een soort geradicaliseerd beeld van wat het – zogezegd – betekent om man te zijn. En hoe vrouwen daarbij niet meer dan bezit zouden zijn.
Kaja: “Maar ook het tegengewicht komt voor. Hoe harder je progressieve stappen wil zetten, hoe conservatiever de andere kant terugtrekt. Zo treedt er op het internet ook een gemeenschap naar voren, de womanosphere, die pleit voor de traditionele vrouw – de tradwife –, zoals die rol in de jaren 40 en 50 werd ingevuld.”
Twintig jaar later lijkt er dus weinig veranderd.
Cripta: Precies. Net daarom is KINGS zo geschikt om nieuw leven in te blazen. De rit van het stuk lag vast, al is de opvoering uiteraard geen copy-paste van twintig jaar geleden. Hier en daar was het gedateerd. Zo hebben we woorden als ‘videotheek’ naar het nu vertaald. Maar de grootste verandering ten opzichte van 2005, zit ‘m in de cast. De eerste opvoering van KINGS was een all-male production. Dat was toen puur toeval. Hoe interessant zou het zijn als het stuk dit keer door drie vrouwen gespeeld werd? En nu wél als bewuste keuze.
Kaja: Drie vrouwen die in de huid van vrouwonvriendelijke mannen kruipen, dat schuurt. Dat wringt. Dat doet iets heel spannends op het podium. Cripta, Rabina en Rosa spelen met die gelaagdheid. Je hebt de actrice die zichzelf speelt, de actrice die het personage speelt en de actrice die de interpretatie van Leila geeft. Daar wordt voortdurend feilloos tussen geschakeld, in een vrij directe speelvorm waarbij de cast de vierde wand doorbreekt. Er staan drie spelers op het podium, maar er zijn vier personages: de broer van Leila, zijn twee beste vrienden en Leila zelf. Maar is Leila er eigenlijk wel?
RIGHTABOUTNOW INC. is een productiehuis voor een nieuwe generatie makers met hiphop als essentiële bron.
Cripta: Dat vertalen we ook op het podium. Er zijn speciaal hiphopnummers geschreven in de vorm van een soundtrack – mede geproduceerd door kunstcollectief LFMC –, er wordt gerapt, er wordt gedanst. Die straatcultuur zit dus helemaal vervlochten door de voorstelling. Het is immers wat de personages met elkaar verbindt. Maar naast de muziek, de dans en de invulling van de scènes, gaat dat urban-gevoel ook terug tot onze werkwijze.
Kaja: We vertrekken vanuit de cypher-methodiek. In de hiphopcontext betekent dat dat je in een kring met elkaar battlet. Toen we het stuk creëerden, gingen we op dezelfde manier te werk: vanuit een spreekwoordelijke kring waarin iedereen gelijk is en iedereen evenveel inbreng heeft, gaven we de voorstelling samen vorm. Deze versie van KINGS kan dan ook alleen door Cripta, Rabina en Rosa gespeeld worden. Met andere acteurs was het een volledig ander stuk geweest. Een tweede belangrijk aspect vanuit de hiphop is het samplen. Zoals je in de muziek verschillende tunes kan samenvoegen om iets nieuws te maken, maken wij op dezelfde manier theater. We halen onze inspiratie uit verschillende bronnen, die we allemaal gelijk behandelen. Een krantenbericht, een cartoon, een tekst van Shakespeare ....
Alles heeft voor ons waarde.Kaja van Bruggen
Cripta: Die manier van creatie onderscheidt ons van meer traditionele theatervormen. Uiteraard zijn er een aantal vaste theaterwetten – daar zit het publiek en daar is het podium –, maar daar durven we wel een beetje mee te spelen. Door op een verrassende manier op te komen bijvoorbeeld
Hoe verloopt zo’n creatieproces dan precies?
Kaja: Ik heb samen met Ritzah Statia, een geweldig goede theatermaakster, de krijtlijnen van het concept uitgetekend. Door haar zwangerschap heb ik de regie daarna alleen overgenomen, al kan ik uiteraard nog steeds op haar en Maarten van Hinte terugvallen als mijn klankbord. KINGS speelt zich af in een boksring. Daar vinden de drie vrienden elkaar. Heel toepasselijk binnen die machocultuur, waar jaloezie weleens de kop opsteekt. We vonden het fysieke aspect dan ook heel belangrijk. De actrices hebben in de Amsterdamse boksclub BasementGym getraind om de bewegingen en de spanning van het om elkaar heen draaien onder de knie te krijgen. In het begin van de repetities stonden ze soms vier van de vijf dagen in de ring.
Dat unieke maakproces heeft jullie in Nederland al naam en faam opgeleverd, onder andere door de Feministische Impact Prijs 2024 binnen te halen. In België was KINGS nog nooit eerder te zien.
Kaja: Er zit wel een Belgisch tintje aan de voorstelling. Zo werken we – ook los van dit project – samen met WIPCOOP, de Work In Progress Coöperatie van Mestizo Arts Platform. Via een jaarlijks traject in Brussel, Antwerpen, Gent en Leuven wil WIPCOOP nieuw artistiek werk zichtbaar maken, dialoog stimuleren en artiesten en organisaties met elkaar verbinden. Zo zijn we met de Belgische actrice Rabina in contact gekomen. We zouden het stuk dus heel graag in Vlaanderen brengen. Want vrouwenhaat zit overal, ook over grenzen heen. Op de werkvloer, op school, op straat. Niet altijd in de extreemste vormen zoals moord, maar ook in het naroepen van vrouwen, het onveilige gevoel, het vrouwonvriendelijke gedachtegoed ... Heel wat mannen voelen zich door de manosphere en door de hedendaagse, wereldwijde politiek in dat gedrag gesteund. Dat probleem willen we bespreekbaar maken. We willen de maatschappij een spiegel voorhouden. En met een beetje geluk leert het publiek zo de signalen van vrouwenhaat beter herkennen.
Cripta: Maar bovenal is het ook gewoon een mooie voorstelling om naar te kijken.
Tekst: Zinnig
Rightaboutnow INC.